KKDÄ°K UYUMLU GÃœVENLÄ°K BÄ°LGÄ° FORMU

Turkcoat Dergisi - Aralık- Ocak 2019 Sayısı

Güvenlik Bilgi Formları(GBF) kimyasal maddeler, karışımlar ve tasarlanmış kimyasal salınımı olan eÅŸyalar için hazırlanan, kimyasalların fizikokimyasal, saÄŸlık ve çevre zararlılıklarını, bu zararlara karşı alınması gereken önlemleri, resmi düzenlemeler ile çerçevesi belirlenmiÅŸ belli bir disiplin ve kurallar bütünü içinde açıklayan belgelerdir.

Türkiye’de kimyasalların zararları ve alınması gereken önlemlere dair GBF hazırlanması ile ilgili tarihçeye baktığımızda durum ÅŸöyledir;

•  Ä°lk resmi düzenleme “11 Temmuz 1993 tarihli, 21634 sayılı, Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü YönetmeliÄŸi” olmuÅŸtur. Bu Yönetmelik, farkındalığın saÄŸlanması bakımından atılan ilk adım olması sebebiyle kendine özel bir öneme sahiptir. Ancak endüstri tarafından uygulanması noktasında beklenilen seviyeye ulaÅŸamamıştır. 
•  26 Aralık 2008 Tarihinde yayımlanan “27092 sayılı, Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara Ä°liÅŸkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”, GBF hazırlama yetkisini akredite kuruluÅŸtan sertifika almaya hak kazanan kiÅŸilere vermesiyle birlikte, hem GBF’lerin kalitesi yükselmiÅŸ hem de farkındalık seviyesi yükselmiÅŸtir. 
• 13 Aralık 2014 tarihinde, “29204 sayılı, Zararlı Maddeler ve Karışımlara Ä°liÅŸkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik” ile birlikte kimya endüstrisinin büyük çoÄŸunluÄŸu piyasaya sunmuÅŸ oldukları kimyasallara ait GBF hazırlanması gerekliliklerine hakim olmuÅŸtur. 
• GBF’lerin hazırlanması hakkında yayımlanan “30105 sayılı, KKDÄ°K (Kimyasalların Kaydı, DeÄŸerlendirmesi, Ä°zni ve Kısıtlanması) YönetmeliÄŸinin Ek-2’si”, bu süreç içindeki en son basamak olmuÅŸtur. 

KKDÄ°K’in yayımlanması ile 29204 sayılı YönetmeliÄŸe uyumlu GBF’lerin 31 Aralık 2023 tarihine kadar düzenlenmesine izin verilmiÅŸtir. Bu tarihten sonra 30105 sayılı YönetmeliÄŸe(KKDÄ°K) uyumlu GBF’ler hazırlamak zorunlu olacaktır. EÄŸer KKDÄ°K’te belirtilen gerekli koÅŸullar saÄŸlanabiliyorsa, bu tarihten önce de KKDÄ°K uyumlu GBF’ler hazırlanabilecektir.

Bu noktada KKDÄ°K uyumlu GBF ve gereklilikleri hakkında bilgi vermek, yanlış bilinenleri düzeltmek isterim.

KKDÄ°K YönetmeliÄŸi, AB bölgesinde 2006 yılında yayımlanan, 1907 sayılı REACH TüzüÄŸü ile büyük oranda eÅŸdeÄŸer olup, Türkiye’nin kendine özel resmi düzenlemesidir. Endüstride “Türk REACH” olarak da tanımlanmaktadır. Yönetmelikte geçen tarifiyle bu YönetmeliÄŸin amacı; Ä°nsan saÄŸlığı ve çevrenin yüksek düzeyde korunmasını saÄŸlamak, maddelerin zararlarının deÄŸerlendirilmesine yönelik alternatif yöntemleri özendirmek, rekabeti ve yeniliÄŸi artırmak üzere kimyasalların kaydı, deÄŸerlendirilmesi, izni ve kısıtlanmasına iliÅŸkin idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. 

KKDÄ°K toplamda 18 ekten oluÅŸmakta ve Ek-2 GBF’lerin hazırlanması hakkındaki hükümleri içermektedir. Ek-2 hakkında bahsetmeden önce KKDÄ°K hakkında bazı önemli noktaları belirtmek gerekmektedir. Bunlar;

1.    31.12.2020 tarihine kadar 1 ton veya üzeri miktarda Türkiye’de üretilen veya Türkiye’ye ithal edilen maddeler için Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı’na Ön-Kayıt yapılacaktır.

2.    1.1.2021- 31.12.2023 tarihleri arasında Ön-Kayıt yapılan maddeler için Kayıt süreci olacaktır. 31.12.2023 tarihinden sonra bir madde 1 tonu aÅŸkın olarak üretilecek veya ithal edilecek ise Kayıt ettirilmeden piyasaya sürülemeyecektir.

3.    Ön-Kayıt yapılan maddeler için 1.1.2021 itibarıyle Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlanmaya baÅŸlanacaktır. Kimyasal Güvenlik Raporu(KGR) aynı zamanda KKDÄ°K uyumlu GBF hazırlanabilmesini saÄŸlayan bir unsurdur. KGR olmadan KKDÄ°K uyumlu GBF hazırlanabilmesi teknik olarak mümkün deÄŸildir. Bu sebeple, Güvenlik Bilgi Formlarının 31.12.2023 tarihinden sonra KKDÄ°K YönetmeliÄŸine göre hazırlanması zorunlu olacaktır. 

4.    Kısıtlamalara dair olan EK 17’ye iliÅŸkin hükümleri ise detayları Yönetmelikte verildiÄŸi üzere ilgili maddeleri sırasıyla yayımından 6 ay sonra (31/12/2017), 31/12/2018, 31/12/2019, 31/12/2021 tarihlerinde yürürlüÄŸe girmiÅŸ olacaktır.

Bir GBF’nin KKDÄ°K uyumlu olabilmesi için aÅŸağıdaki koÅŸulları saÄŸlıyor olması gerekir.

1.    GBF bir Kimyasal DeÄŸerlendirme Uzmanı(KDU) tarafından hazırlanmalıdır.
Yönetmelik hükümleri uyarınca ve konuları Ek-18’de belirtilen baÅŸlıklardan oluÅŸan toplam 64 saat eÄŸitim alma ÅŸartı bulunan Kimyasal DeÄŸerleme Uzmanları, bu eÄŸitimleri bakanlık onaylı kuruluÅŸlardan almak zorundadır. Ardından TÜRKAK tarafından (TS EN) ISO/IEC 17024 standardına göre akredite olmuÅŸ kuruluÅŸların sınavlarına girerek 70 veya üzeri puan almaları durumunda Kimyasal DeÄŸerlendirme Uzmanı Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanacaklardır.

Sadece bir KDU, Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlama yetkisine sahiptir. Aynı zamanda sadece bir KDU, KKDÄ°K uyumlu GBF hazırlayabilir.

2.    Kimyasal Güvenlik Raporuna sahip olması gerekir.
30105 sayılı KKDÄ°K YönetmeliÄŸinin GBF’ler hakkındaki eki Ek-2, Madde 0.1.2. ÅŸöyle açıklar; Güvenlik Bilgi Formunda verilen bilgiler Kimyasal Güvenlik Raporunda verilen bilgilerle tutarlılık içinde olur. Kimyasal Güvenlik Raporunun tamamlanmış olduÄŸu durumlarda, ilgili maruz kalma senaryosu, Güvenlik Bilgi Formunun ekine konulur.

Madde GBF’lerinin KKDÄ°K uyumlu olabilmesi için KGR’ye sahip olması gerekirken, karışım GBF’lerinde ise karışımın zararlı olarak sınıflandırılmasına etki eden maddelerin bir KGR’ye sahip olması beklenir. Bu durum GBF’lerin baÅŸlık “15.2 Kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi” altında belirtilir. KGR’lerin 1.1.2021 tarihi itibariyle oluÅŸturulmaya baÅŸlanacağı düÅŸünülecek olursa, 2022 yılından sonra KKDÄ°K uyumlu GBF’lerin hazırlanması takvimsel olarak mümkün olabilir. 

3.    Maddenin KKDÄ°K kayıt numarası olmalıdır
KKDÄ°K uyumlu madde GBF’sinin baÅŸlık 1.1’i altında kayıt numarası, karışım GBF’sinde ise içindeki bileÅŸenlerden KKDÄ°K kayıt koÅŸulunu saÄŸlayanların kayıt numaralarının GBF baÅŸlık 3.2 altında belirtilmesi gerekmektedir.

Kimyasal Güvenlik Raporu

Kimyasal Güvenlik Raporu, KKDÄ°K kayıt sürecinin bir sonucu olarak oluÅŸturulan bir belge olup, kayıt ettirenin maruz kalma senaryoları aracılığıyla kimyasalların tüm kullanıcılarına bilgi saÄŸladığı temel kaynaktır. Aynı zamanda madde deÄŸerlendirmesi, izni ve kısıtlama dahil olmak üzere diÄŸer KKDÄ°K süreçleri için bir temel oluÅŸturur.

Kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi, belirli bir operasyonel koÅŸul ve risk yönetimi önlemleri uygulandığında, bir maddeye maruz kalmadan kaynaklanan risklerin imalat ve kullanım sırasında kontrol edildiÄŸini göstermektedir. Bir maddenin bu kullanım koÅŸulları Kimyasal Güvenlik Raporunun önemli bir bileÅŸeni olan maruz kalma senaryosunu oluÅŸturur.

Kimyasal Güvenlik Raporu, tüm kısımlarında tek başına bir belge olarak kolayca anlaşılabilir olmalı ve kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesiyle ilgili tüm bilgileri içermelidir. Zararlılık ve maruz kalma deÄŸerlendirmelerinde uygulanan ilkeler, yapılan varsayımlar ve çıkarılan sonuçlar ÅŸeffaf, güvenilir olmalı ve doÄŸru belgelendirilmelidir. 

Kayıt dosyasında sunulması gereken Kimyasal Güvenlik Raporunun, Ek-1’de belirtilen formatta olması gerekmektedir.

Kaydettiren başına yıllık 10 ton ve üzeri miktarlarda olan ve KKDÄ°K YönetmeliÄŸi uyarınca kayda tabi olan tüm maddeler için bir kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi yapılır ve bir Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlanır. Kimyasal Güvenlik Raporu, kendi halinde, karışım içinde ya da eÅŸya içinde her madde veya madde grubu için YönetmeliÄŸin ilgili maddelerinde ve Ek-1’de belirtildiÄŸi gibi hazırlanan kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesini içerir.

Kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi yapması gereken herhangi bir aktör, güvenlik bilgi formundaki bilgilerin bu deÄŸerlendirmedeki bilgiler ile tutarlılık içerisinde olmasını saÄŸlar. Güvenlik bilgi formu bir karışım için hazırlanmış ve tedarik zincirindeki aktör, söz konusu karışım için bir kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi yapmışsa; karışımın, güvenlik bilgi formunun karışım içindeki her bir kimyasal maddenin Kimyasal Güvenlik Raporu yerine, yalnızca karışımın kendi Kimyasal Güvenlik Raporuyla tutarlılık içinde olması yeterlidir.

Maruz Kalma Senaryosu 

Yönetmelikte belirtilen tanımı ile; Ä°nsanın ve çevrenin maddeye maruz kalmasını kontrol altına almak için, maddenin tek bir belirli süreci ya da kullanımını veya birkaç süreci ya da kullanımını kapsayabilen imalatçı veya ithalatçının maddenin imal ediliÅŸini ya da yaÅŸam-döngüsü boyunca kullanımını tanımlayan ve maruz kalma kontrollerini ya da alt kullanıcılara maruz kalma kontrolleri konusunda tavsiyelerini açıklayan, iÅŸletim koÅŸulları ve risk yönetimi önlemleri dâhil, koÅŸullar bütünüdür.

Kaydettiren başına yıllık 10 ton ve üzeri miktarlarda olan, zararlı sınıflandırmaya sahip ve KKDÄ°K YönetmeliÄŸi uyarınca kayda tabi olan tüm maddeler için hazırlanan Kimyasal Güvenlik Raporu, ayrıca maruz kalma senaryosu da içermek zorundadır.

g-GBF(geniÅŸletilmiÅŸ Güvenlik Bilgi Formu) 

Maruz kalma senaryosu içeren GBF’ler, g-GBF olarak isimlendirilmektedir. Güvenlik Bilgi Formunun ana gövdesine eklenerek oluÅŸturulur. Maruz kalma senaryosunun formatı KKDÄ°K’te tanımlanmamıştır. Bu durum, tedarikçinin bilgileri farklı ÅŸekillerde sunabileceÄŸi anlamına gelse bile ECHA(Avrupa Kimyasallar Ajansı) ve paydaÅŸları, kullanılan düzeni ve kullanılan ifadeleri uyumlu hale getirmek için çalışma yapmışlar ve aÅŸağıdaki dört bölümü içeren maruz kalma senaryosu için bir format önermiÅŸlerdir:

• BaÅŸlık bölümü
• Maruz kalmayı etkileyen kullanım ÅŸartları
• Maruz kalma tahmini
• Alt kullanıcılara kullanımlarının maruz kalma senaryosu sınırları içinde olup olmadığını deÄŸerlendirmek için rehber.

Maruz kalma senaryosu sadece madde GBF’lerinde deÄŸil, karışım GBF’lerinde de olması gerekmektedir. Bazı sektör kuruluÅŸları, SUMI(Safe Use of Mixtures Information/ Karışım Bilgilerinin Güvenli Kullanımı) olarak adlandırılan, kabul edilmiÅŸ bir formatı kullanarak, ortak ürün türleri için bilginin güvenli kullanımını geliÅŸtirebilirler. Formülatörler, ürünleri ve kullanımları için uygun SUMI'leri seçebilir ve bunları Güvenlik Bilgi Formuna ek olarak saÄŸlayabilirler.

CRAD, KDU eÄŸitimleri vermek üzere Bakanlıktan yetki almış ilk eÄŸitim kuruluÅŸudur. Konusunda uzman eÄŸitmenleriyle KDU eÄŸitimleri vermektedir. Aynı zamanda KDU sertifikasına sahip ekibiyle KKDÄ°K uyumu için gerekli tüm hizmetleri kimya endüstrisine sunabilmektedir.

Bülent ÖZDEMÄ°R

Kimyasal Mevzuat Uzman Yöneticisi
 

Kaynaklar:
•    30105 sayılı, Kimyasalların Kaydı, DeÄŸerlendirilmesi, Ä°zni Ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik ve ekleri.
•    ECHA web sayfası, güncel yayınları.