KKDÄ°K UYUMLU GÃœVENLÄ°K BÄ°LGÄ° FORMU GEREKLÄ°LÄ°KLERÄ° NELERDÄ°R?

İçerik ekleme tarihi : 03-09-2021

Güvenlik Bilgi Formları (GBF) kimyasal maddeler, karışımlar ve tasarlanmış kimyasal salınımı olan eÅŸyalar için hazırlanan, kimyasalların fizikokimyasal, saÄŸlık ve çevre zararlılıklarını ve bu zararlılıklara karşı alınması gereken önlemleri, resmi düzenlemeler ile çerçevesi belirlenmiÅŸ belli bir disiplin ve kurallar bütünü içinde açıklayan belgelerdir.

Türkiye’de kimyasalların zararlılıkları ve alınması gereken önlemlere dair GBF hazırlanması ile ilgili tarihçeye baktığımızda durum ÅŸöyledir:

• Ä°lk resmi düzenleme “11 Temmuz 1993 tarihli, 21634 sayılı, Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü YönetmeliÄŸi” olmuÅŸtur. Bu yönetmelik, farkındalığın saÄŸlanması bakımından atılan ilk adım olması sebebiyle kendine özel bir öneme sahiptir. Ancak endüstri tarafından uygulanması noktasında beklenilen seviyeye ulaÅŸamamıştır. 
• 26 Aralık 2008 Tarihinde yayımlanan “27092 sayılı, Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara Ä°liÅŸkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”, GBF hazırlama yetkisini akredite kuruluÅŸtan sertifika almaya hak kazanan kiÅŸilere vermesiyle birlikte hem GBF’lerin kalitesi yükselmiÅŸ hem de farkındalık seviyesi yükselmiÅŸtir. 
• 13 Aralık 2014 tarihinde, “29204 sayılı, Zararlı Maddeler ve Karışımlara Ä°liÅŸkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik” ile birlikte kimya endüstrisinin büyük çoÄŸunluÄŸu piyasaya sunmuÅŸ oldukları kimyasallara ait GBF hazırlanması gerekliliklerine hâkim olmuÅŸtur. 
• GBF’lerin hazırlanması hakkında yayımlanan “30105 sayılı, KKDÄ°K (Kimyasalların Kaydı, DeÄŸerlendirmesi, Ä°zni ve Kısıtlanması) YönetmeliÄŸinin Ek- 2’si”, bu süreç içindeki en son basamak olmuÅŸtur. 

KKDÄ°K’in yayımlanması ile 29204 sayılı YönetmeliÄŸe uyumlu GBF’lerin 31 Aralık 2023 tarihine kadar düzenlenmesine izin verilmiÅŸtir. Bu tarihten sonra 30105 sayılı YönetmeliÄŸe (KKDÄ°K, Ek-2) uyumlu GBF’ler hazırlamak zorunlu olacaktır. EÄŸer KKDÄ°K YönetmeliÄŸinde GBF hazırlanması ile ilgili olarak belirtilen gerekli koÅŸullar saÄŸlanabiliyorsa, bu tarihten önce de KKDÄ°K uyumlu GBF’ler hazırlanabilecektir.

Bu noktada KKDÄ°K uyumlu GBF ve gereklilikleri hakkında bilgi vermek, yanlış bilinenleri düzeltmek faydalı olacaktır.

KKDÄ°K YönetmeliÄŸi, AB bölgesinde 2006 yılında yayımlanan, 1907 sayılı REACH TüzüÄŸü ile büyük oranda eÅŸdeÄŸer olup, Türkiye’nin kimyasal yönetimi ve envanterlemesi hakkındaki kendine özel resmi düzenlemesidir. Endüstride “Türk REACH” olarak da tanımlanmaktadır. Yönetmelikte geçen tarifiyle bu YönetmeliÄŸin amacı; insan saÄŸlığı ve çevrenin yüksek düzeyde korunmasını saÄŸlamak, maddelerin zararlarının deÄŸerlendirilmesine yönelik alternatif yöntemleri özendirmek, rekabeti ve yeniliÄŸi artırmak üzere kimyasalların kaydı, deÄŸerlendirilmesi, izni ve kısıtlanmasına iliÅŸkin idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir.

KKDÄ°K toplamda 18 ekten oluÅŸmakta ve Ek-2 GBF’lerin hazırlanması hakkındaki hükümleri içermektedir. Ek-2 hakkında bahsetmeden önce KKDÄ°K hakkında bazı önemli noktaları belirtmek gerekmektedir.

Bunlar;
1)    31.12.2020 tarihine kadar yılda 1 ton veya üzeri miktarda Türkiye’de üretilen veya Türkiye’ye ithal edilen maddeler için Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı’na ön-kayıt yapılmış olmalıdır. Bu tarihten sonra da tam kayıt gerçekleÅŸene kadar ön kayıt yapmak mümkün olacaktır.
2)    1.1.2021- 31.12.2023 tarihleri arasında ön kayıt yapılan maddeler için tam kayıt süreci olacaktır. 31.12.2023 tarihinden sonra ek-4 ve ek-5 belirtilen muafiyetler dışındaki herhangi bir madde yıllık olarak 1 tonu aÅŸkın olarak Türkiye’de üretilecek veya Türkiye’ye ithal edilecek ise kayıt ettirilmeden piyasaya sürülemeyecektir.
3)    Ön kayıt yapılan maddeler için 1.1.2021 itibariyle Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlanmaya baÅŸlanacaktır. Kimyasal Güvenlik Raporu (KGR), madde kayıt dosyasının bir parçası olup, aynı zamanda KKDÄ°K uyumlu GBF hazırlanabilmesini saÄŸlayan bir unsurdur. KGR olmadan KKDÄ°K uyumlu GBF hazırlanabilmesi teknik olarak mümkün deÄŸildir. Bu sebeple, Güvenlik Bilgi Formlarının 31.12.2023 tarihinden sonra KKDÄ°K YönetmeliÄŸine göre hazırlanması zorunlu olacaktır.
4)    Kısıtlamalara dair bir ek olan EK 17’ye iliÅŸkin hükümler, her formül yapanın mutlaka kontrol etmesini gerektirmektedir.
5)    Ä°zne tabi olan maddeler listesinin bulunduÄŸu ek-14 henüz boÅŸ olup, 2024 yılı itibariyle bakanlık tarafından resmî web sitesinde madde listesi olan haliyle yayımlanacaktır.

Bir GBF’nin KKDÄ°K uyumlu olabilmesi için aÅŸağıdaki koÅŸulları saÄŸlıyor olması gerekir.

1. GBF bir Kimyasal Değerlendirme Uzmanı (KDU) Tarafından Hazırlanmalıdır.
Yönetmelik hükümleri uyarınca ve konuları Ek-18’de belirtilen baÅŸlıklardan oluÅŸan toplam 64 saat eÄŸitim alma ÅŸartı bulunan Kimyasal DeÄŸerleme Uzmanları, bu eÄŸitimleri bakanlık onaylı kuruluÅŸlardan almak zorundadırlar. Ardından TÜRKAK tarafından (TS EN) ISO/IEC 17024 standardına göre akredite olmuÅŸ kuruluÅŸların sınavlarına girerek 70 veya üzeri puan almaları durumunda Kimyasal DeÄŸerlendirme Uzmanı Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanacaklardır.

Sadece bir KDU, Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlama yetkisine sahiptir. Aynı zamanda sadece bir KDU, KKDÄ°K, ek-2 uyumlu GBF hazırlayabilir.

2. Kimyasal Güvenlik Raporuna Sahip Olması Gerekir.
30105 sayılı KKDÄ°K YönetmeliÄŸinin GBF’ler hakkındaki eki Ek-2, Madde 0.1.2. ÅŸöyle açıklar; Güvenlik Bilgi Formu’nda verilen bilgiler Kimyasal Güvenlik Raporu’nda verilen bilgilerle tutarlılık içinde olur. Kimyasal Güvenlik Raporu’nun tamamlanmış olduÄŸu durumlarda, ilgili maruz kalma senaryosu, Güvenlik Bilgi Formu’nun ekine konulur.

Madde GBF’lerinin KKDÄ°K uyumlu olabilmesi için KGR’ye sahip olması gerekirken, karışım GBF’lerinde ise karışımın zararlı olarak sınıflandırılmasına etki eden maddelerin bir KGR’ye sahip olması beklenir. 

Bu durum GBF’lerin baÅŸlık “15.2 Kimyasal Güvenlik DeÄŸerlendirmesi” altında belirtilir. KGR’lerin 1.1.2021 tarihi itibariyle oluÅŸturulmaya baÅŸlanacağı düÅŸünülecek olursa, en erken 2022 yılından sonra KKDÄ°K uyumlu GBF’lerin hazırlanması teknik olarak mümkündür.

3. Maddenin KKDİK Kayıt Numarası Olmalıdır.

KKDÄ°K uyumlu madde GBF’sinin baÅŸlık 1.1’i altında kayıt numarası, karışım GBF’sinde ise içindeki bileÅŸenlerden KKDÄ°K kayıt koÅŸulunu saÄŸlayanların kayıt numaralarının GBF baÅŸlık 3.2 altında belirtilmesi gerekmektedir.

4. Maruz Kalma Senaryosu (MKS) Olmalıdır.

KKDÄ°K YönetmeliÄŸi hükümleri doÄŸrultusunda gerekli koÅŸulları saÄŸlayan madde veya karışımların GBF’leri ayrıca MKS’na sahip olmalıdır. MKS hakkında daha aÅŸağıda detaylı açıklama yapılmıştır.

Kimyasal Güvenlik Raporu

Kimyasal Güvenlik Raporu, KKDÄ°K kayıt sürecinin bir sonucu olarak oluÅŸturulan bir belge olup, kayıt ettirenin maruz kalma senaryoları aracılığıyla kimyasalların tüm kullanıcılarına bilgi saÄŸladığı temel kaynak belgedir.

Aynı zamanda madde deÄŸerlendirmesi, izni ve kısıtlaması dahil olmak üzere diÄŸer KKDÄ°K süreçleri için bir temel oluÅŸturur.

Kimyasal Güvenlik DeÄŸerlendirmesi, belirli bir operasyonel koÅŸul ve risk yönetimi önlemleri uygulandığında, bir maddeye maruz kalmadan kaynaklanan risklerin imalat ve kullanım sırasında kontrol edildiÄŸini göstermektedir. Bir maddenin bu kullanım koÅŸulları Kimyasal Güvenlik Raporu’nun önemli bir bileÅŸeni olan maruz kalma senaryosunu oluÅŸturur.

Kimyasal Güvenlik Raporu, tüm kısımlarında tek başına bir belge olarak kolayca anlaşılabilir olmalı ve kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesiyle ilgili tüm bilgileri içermelidir. Zararlılık ve maruz kalma deÄŸerlendirmelerinde uygulanan ilkeler, yapılan varsayımlar ve çıkarılan sonuçlar ÅŸeffaf, güvenilir olmalı ve doÄŸru belgelendirilmelidir.

Kayıt dosyasında sunulması gereken Kimyasal Güvenlik Raporu’nun, KKDÄ°K YönetmeliÄŸi’nin Ek-1’inde belirtilen formatta olması gerekmektedir.

Kaydettiren başına yıllık 10 ton veya üzeri miktarlarda olan ve KKDÄ°K YönetmeliÄŸi uyarınca kayda tabi olan tüm maddeler için bir kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesi yapılır ve bir Kimyasal Güvenlik Raporu hazırlanır. Kimyasal Güvenlik Raporu, kendi halinde, karışım içinde ya da eÅŸya içinde her madde veya madde grubu için yönetmeliÄŸin ilgili maddelerinde ve Ek-1’de belirtildiÄŸi gibi hazırlanan kimyasal güvenlik deÄŸerlendirmesini içerir.

Kimyasal Güvenlik DeÄŸerlendirmesi yapması gereken herhangi bir aktör, Güvenlik Bilgi Formu’ndaki bilgilerin bu deÄŸerlendirmedeki bilgiler ile tutarlılık içerisinde olmasını saÄŸlar. Güvenlik Bilgi Formu bir karışım için hazırlanmış ve tedarik zincirindeki aktör, söz konusu karışım için bir Kimyasal Güvenlik DeÄŸerlendirmesi yapmışsa; karışımın, Güvenlik Bilgi Formu’nun karışım içindeki her bir kimyasal maddenin Kimyasal Güvenlik Raporu yerine, yalnızca karışımın kendi Kimyasal Güvenlik Raporu ile tutarlılık içinde olması yeterlidir.

Maruz Kalma Senaryosu

Yönetmelikte belirtilen tanımı ile; “Ä°nsanın ve çevrenin maddeye maruz kalmasını kontrol altına almak için, maddenin tek bir belirli süreci ya da kullanımını veya birkaç süreci ya da kullanımını kapsayabilen imalatçı veya ithalatçının maddenin imal ediliÅŸini ya da yaÅŸam-döngüsü boyunca kullanımını tanımlayan ve maruz kalma kontrollerini ya da alt kullanıcılara maruz kalma kontrolleri konusunda tavsiyelerini açıklayan, iÅŸletim koÅŸulları ve risk yönetimi önlemleri dâhil, koÅŸullar bütünüdür”.

Kaydettiren başına yıllık 10 ton ve üzeri miktarlarda olan, zararlı sınıflandırmaya sahip ve KKDÄ°K YönetmeliÄŸi uyarınca kayda tabi olan tüm maddeler için hazırlanan Kimyasal Güvenlik Raporu, ayrıca maruz kalma senaryosu da içermek zorundadır.

gGBF (GeniÅŸletilmiÅŸ Güvenlik Bilgi Formu)

Maruz kalma senaryosu içeren GBF’ler, gGBF olarak isimlendirilmektedir. Güvenlik Bilgi Formu’nun ana gövdesine eklenerek oluÅŸturulur. Maruz kalma senaryosunun formatı KKDÄ°K YönetmeliÄŸi’nde tanımlanmamıştır. Bu durum, tedarikçinin bilgileri farklı ÅŸekillerde sunabileceÄŸi anlamına gelse bile ECHA (Avrupa Kimyasallar Ajansı) ve paydaÅŸları, kullanılan düzeni ve kullanılan ifadeleri uyumlu hale getirmek için çalışma yapmışlar ve aÅŸağıdaki dört bölümü içeren maruz kalma senaryosu için bir format önermiÅŸlerdir:

•    BaÅŸlık bölümü,
•    Maruz kalmayı etkileyen kullanım ÅŸartları,
•    Maruz kalma tahmini,
•    Alt kullanıcılara kullanımlarının maruz kalma senaryosu sınırları içinde olup olmadığını deÄŸerlendirmek için rehber.

Maruz kalma senaryosu sadece madde GBF’lerinde deÄŸil, karışım GBF’lerinde de olması gerekmektedir. Bazı sektör kuruluÅŸları, SUMI (Safe Use of Mixtures Information/Karışım Bilgilerinin Güvenli Kullanımı) olarak adlandırılan, kabul edilmiÅŸ bir formatı kullanarak, ortak ürün türleri için bilginin güvenli kullanımını geliÅŸtirebilirler. Formülatörler, ürünleri ve kullanımları için uygun SUMI’leri seçebilir ve bunları Güvenlik Bilgi Formu’na ek olarak saÄŸlayabilirler.

CRAD, KDU eÄŸitimleri vermek üzere Bakanlık’tan yetki almış ilk eÄŸitim kuruluÅŸudur. Konusunda uzman eÄŸitmenleriyle KDU eÄŸitimleri vermektedir. Aynı zamanda KDU sertifikasına sahip ekibiyle KKDÄ°K uyumu için gerekli tüm hizmetleri kimya endüstrisine sunabilmektedir.