KKDİK MARUZ KALMA SENARYOSU

Maruz Kalma Senaryosu Nedir?
Maruz kalma senaryosu (ES-Exposure Senario), bir kimyasalın kullanımı ve üretimi sırasında, bireylerin bu kimyasala maruz kalması sonucu yaşanabilecek durumları ve çevre üstündeki olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve mümkünse en aza indirmek amacı ile belirlenen önlemler olarak tanımlanabilir.

Maruz kalma senaryosu, ilgili tüm maruz kalma yollarını ve maruz kalabilecek olan tüm nüfusları içermelidir. Bu senaryolar hazırlanırken maddenin nerelerde kullanıldığı, nasıl bir yöntemle kullanıldığı, kim tarafından (endüstriyel çalışan, profesyonel çalışan, son tüketici) kullandığı, hangi miktarlarda kullandığı gibi pek çok parametre dikkate alınarak, DNEL ve PNEC değerleri baz alınarak yapılan bir risk değerlendirmesinin sonuçlarına göre hazırlanmaktadır. Ayrıca bu senaryolarda, kimyasala maruz kalma kontrolleri ve bu kontrollere ilişkin kullanan kişiye yapılan öneriler, işletim koşulları (İK) ve risk yönetim önlemleri (RYÖ) yer almaktadır. 

Maruz Kalma Değerlendirmesi Nedir ve Nasıl Hazırlanır?
Maruz kalma değerlendirmesi, kimyasalın kullanımlarını ve kullanım şartlarını ayrıntılı bir şekilde açıklayan veriler bütünüdür. 

Maruz kalma değerlendirmesi hazırlanırken ilk basamak, genel olarak kimyasalın tedarik zinciri boyunca nasıl, nerede ve ne şekilde kullanıldığını açıklamaktır. İkinci basamak ise; eğer maruz kalma senaryosunda açıklanan çeşitli kullanım koşullarından farklı maruz kalma yolları mevcutsa, bu diğer maruz kalma yollarının tahmin edilmesidir. 

Her iki basamakta da tahmin edilen ve oluşturulan maruz kalmanın, maruz kalma senaryosunda yer alması ve tanımlanan işletim koşullarına ve risk yönetimi önlemlerine karşılık gelmesi bu hususta önemlidir.

Kimler Maruz Kalma Senaryosu Hazırlayabilir?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan onaylı bir kurumdan, 30105 (Mükerrer) sayılı KKDİK Yönetmeliği Ek-18’e göre hazırlanan zorunlu ve yüz yüze 64 saatlik eğitimi almış ve sertifika almaya hak kazanmış kişilere Kimyasal Değerlendirme Uzmanı (KDU) denir. 

Bir Kimyasal Değerlendirme Uzmanı (KDU) tarafından, yıllık kayıt edilecek tonajı 10 ton ve üzerinde miktarda olan ve 28848 sayılı SEA Yönetmeliği’ne göre zararlı olarak sınıflandırılan her kimyasal için maruz kalma değerlendirmesi bilgileri bulunan bir kimyasal güvenlik değerlendirmesi hazırlamalıdır. Hazırlanan bu değerlendirmelere göre, madde için kayda gidenler kimyasalın kullanım alanlarına göre maruz kalma senaryoları oluştururlar. Bu maruz kalma senaryolarını daha sonradan alt kullanıcılara bildirirler. Eğer tedarikçi bir maruz kalma senaryosu sağlamazsa, alt kullanıcı kendi maruz kalma senaryosunu geliştirebilir.

Kimlerin Maruz Kalma Senaryosu Hazırlaması Zorunludur?
KKDİK Yönetmeliği kapsamında, kaydı yapılan madde başına yıllık 10 ton ve üzeri miktarda olan ve zararlı olarak sınıflandırılan her kimyasalın, maruz kalma senaryosu olmalıdır. Bu maruz kalma senaryoları ayrıca Kimyasal Güvenlik Raporunda (KGR) açıklanmalıdır.

Maruz Kalma Senaryosunun bir Formatı var mıdır?
Maruz kalma senaryosu formatı için KKDİK Yönetmeliği’nde herhangi bir tanımlama bulunmamaktadır. Bu durum madde kaydına dahil olan tedarikçiler arasında bir karışıklığa neden olmaktadır. Ancak ECHA (Avrupa Kimyasallar Ajansı), bu senaryolar için yapılan düzeni ve içerikte kullanılan ifadeleri herkes için uyumlu hale getirmek amacıyla bazı çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalar sonucunda aşağıdaki gibi, dört başlıktan oluşan bir format oluşturmuşlardır: 

•    Başlık bölümü
•    Maruz kalmayı etkileyen kullanım koşulları
•    Maruz kalma tahmini
•    Alt kullanıcıların kullanımlarının maruz kalma senaryosuna dahil edilip edilmediğinin değerlendirilmesi için çıkarılan kılavuz 

Ayrıca KKDİK rehberinde de, “Bölüm D: Maruz Kalma Senaryosu Oluşturulması” isimli bölümden yardım alınabilir.

Maruz Kalma Senaryoları Kimlere Bildirilmelidir?
KGR’lerde açıklanan maruz kalma senaryoları alt kullanıcılara iletilir. Kayda dahil edilen her alt kullanıcının kullanım alanı, maruz kalma senaryolarında belirtilmelidir. 

Alt kullanıcıların da kimyasal güvenlik değerlendirmesi oluşturulmasında yapması gereken görevleri mevcuttur. Alt kullanıcılar; farklı tedarikçilerden gelen çeşitli senaryolar yerine, kendi sektörlerindeki alt maddelerin ilgili kullanımlarına yönelik maruz kalma senaryolarının standartlaştırılmış kısa başlıklarını elde etmeleri ve kendilerini kayıttan kapsayacak olan firmaya bu senaryoları belirtmek zorundadırlar. Bu konu, 30105 (Mükerrer) sayılı KKDİK Yönetmeliği Madde-33’de açıklanmaktadır.

Maruz Kalma Senaryosu Hazırlanırken Alt Kullanıcıların Görevleri Nelerdir?
Maruz kalma senaryoları KKDİK kapsamında kayıt yaptıracak olan tedarikçinin sorumluluğundadır. Tedarikçi bu senaryolarda, ithalatta bir sıkıntı yaşanmaması için alt kullanıcının kullanım alanlarının hepsini kapsamak durumundadır. Bu bilgileri tedarik zincirinde yukarıya doğru bir sonraki aktör ya da dağıtıcıya aktarır. Maruz kalma senaryosunu alan alt kullanıcılar tanımlanmış kullanımlar için bir maruz kalma senaryosu hazırlayabilir ya da bilgiyi tedarik zincirinde yukarıya doğru bir sonraki aktöre iletebilir. Fakat alt kullanıcının da, kayıttan kapsanan kullanım alanlarını kendi kullanım alanlarına göre kontrol etmesi gerekir. 

•    Eğer kullanım alanı kayıttan kapsanıyorsa; senaryolarda belirlenen koşullara uyulup uyulmadığı kontrol edilir. 
•    Eğer kullanım alanı kayıttan kapsanmıyorsa; kullanım eklenmesi için tedarikçi ile iletişime geçilir.  

Kayıt edilen maddenin zararlılığı konusunda yeni bir bilgiye sahip olunursa, tedarikçi tarafından alt kullanıcılara bildirilen maruz kalma senaryoları içerisinde yer alan risk yönetim önlemlerinin uygun olup olmadığı da kontrol edilmelidir.