VOC (UÇUCU ORGANİK BİLEŞENLER)BOYA SİSTEMLERİ VE A.B. KATILIM SÜRECİNDE TÜRKİYE MEVZUATININ UYUMLAŞTIRILMASI

Boyatürk Dergisi - 2011 Ekim-Kasım Sayısı

Uçucu organik bileÅŸenler terimi temelde, kategori olarak, ortam (dış ortam) havasındaki fotokimyasal reaksiyonlara katkıda bulunan karbon içeren bileÅŸenleri iÅŸaret eder. Boyama faaliyetleri, petrol rafinerileri, solvent temizliÄŸi, yakıt depolama ve yükleme iÅŸlemleri gibi pek çok farklı kaynaktan ortaya çıkabilirler. Bu tür kimyasallar dünya üzerinde, troposferik ozon ve duman bulutlarını kontrol altında tutmak amacıyla yasal denetim altına alınmıştır.

Bir tür olarak, VOC’ler iç ortam kirleticileri içinde en yaygın olanlardır. Uzun vadede VOC konsantrasyonları, tipik olarak 50’den 1000 μg/m³’e kadar geniÅŸ bir aralıkta gözlemlenmekte ve birkaç dakikadan saatlere kadar ölçülen sürelerde de yüzlerce mg/m³’e varan oranları bulabilmektedir.

DüÅŸük/ azaltılmış VOC tam olarak ne anlama gelmektedir?
DüÅŸük VOC’li boyama sistemleri, yüksek solvent (VOC) içeren geleneksel boyama sistemlerine göre daha düÅŸük seviyede (VOC) solvent içeriÄŸine sahip boyama sistemleridir. 2004/42 sayılı A.B. direktifine göre VOC’lerin tanımı ÅŸu ÅŸekildedir: “Uçucu organik bileÅŸen (VOC), 101,3 kPa’lık standart basınç altında ölçülmüÅŸ, 250°C’nin altında veya buna eÅŸit bir baÅŸlangıç kaynama noktasına sahip her türlü organik bileÅŸen anlamına gelir. Uçucu organik bileÅŸenler yer seviyesi ozonu oluÅŸumuna dahil olan bileÅŸen kategorilerinden biridir.

VOC boyama sistemlerinde katı boya partikülleri için taşıyıcı olarak kullanılan solvent miktarı, VOC olmayan farklı tipteki taşıyıcılar kullanılarak kayda deÄŸer oranlarda azaltılmış veya tamamen deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir (ör: su); dolayısıyla da ‘su bazlı’ terimi bu tür deÄŸiÅŸikliklerden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, bu durum VOC’lerin atmosfere salınımından kaynaklanan saÄŸlık ve çevre risklerini azaltmaktadır. DüÅŸük VOC’li bir boya, tam olarak konvansiyonel boyalar gibi iÅŸ görebilecek ÅŸekilde tasarlanmaktadır.

Ozon- sağlık etkileri
Ä°nsanlar günümüzde zamanlarının çoÄŸunu ev veya ofis ortamında geçirdiklerinden, VOC’lere kapalı ortamlarda uzun dönemli maruziyet, bina sendromu adı verilen rahatsızlığı tetiklemektedir. VOC’ler ofislerde, yeni mobilyalar, duvar kaplamaları ve ortam havasına VOC içeren gaz salınımına neden olan fotokopi makinesi gibi ofis donanımlarından kaynaklanmaktadır. Ä°yi havalandırma ve klima sistemleri kapalı ortamlardaki VOC emisyonlarının düÅŸürülmesine yardımcı olmaktadır. Yapılan çalışmalar, kapalı ortamlarda VOC’lere uzun süreli maruziyetin lösemi ve lenfomda artışa neden olduÄŸunu göstermektedir. Ozonun aşırı konsantrasyonlarının, A.B.’de her yıl binlerce insanda hastalık ve ölümlerin artmasına yol açtığı düÅŸünülmektedir. Ozon, insanların solunumla ilgili sorunlardan dolayı tedavi görmesinin sorumlusu olduÄŸu gibi göÄŸüs aÄŸrısı, öksürük, gırtlak tahriÅŸi ve akciÄŸer fonksiyonlarında yavaÅŸlama gibi birçok saÄŸlık probleminin artmasına neden olmaktadır.*

VOC kaynaklı çevresel kaygılar
Çevreye karışmış olan VOC’ler topraÄŸa ve yeryüzü sularına bulaÅŸabilir hale gelirler. Havaya karışan VOC buharları da hava kirliliÄŸi artışına katkıda bulunur. Fotokimyasal sis ise, hava partikülleri ve yer seviyesi ozonu salınımına yol açan; güneÅŸ ışığı, azot oksitleri ve VOC’ler arasında atmosferde ortaya çıkan bir kimyasal reaksiyon olup, yapraklı bitkilere zarar verebilir, solunum sistemini tahriÅŸ eder ve yeryüzü üzerinde oluÅŸan bir pus görüntüsüne sahiptir.
*Referans: Avrupa Çevre Ajansı

Türkiye’de VOC Direktifleri UyumlaÅŸtırma Çalışmaları
A.B.’de asıl VOC Solvent Emisyonları Direktifi (Organik solventlerin belli faaliyet ve kuruluÅŸlarda kullanımından kaynaklanan uçucu organik bileÅŸen emisyonlarının kontrolüne dair 1999/13/EC sayılı, 11 Mart 1999 tarihli Avrupa Konseyi Direktifi) 2004/42/EC sayılı Boya Direktifi’nin 13. Maddesi ile tadil edilmiÅŸtir. Öte yandan, A.B. katılım sürecine baÄŸlı olarak Türkiye, bir uyum ve uyumlaÅŸtırma programı çerçevesinde yukarıda bahsedilen mevzuatı uygulama aÅŸamasına gelmiÅŸtir. UyumlaÅŸtırma konuları hakkındaki her türlü projenin uygulanmasında yetkili merci Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı olacaktır.

Uyumlaştırma ve Uygulama Projesi:
2004/42/EC sayılı direktif ve 1999/13/EC sayılı direktiflerin uyumlaÅŸtırılması ve uygulamasına yönelik çalışmalar ilgili kurum ve kuruluÅŸların katılımı ile yapılacaktır. Konuyla ilgili yol haritasının baÅŸlıca konu baÅŸlıkları ÅŸöyle sıralanabilir: Ä°lgili sanayi tesislerinin belirlenmesi, yönetmeliÄŸin hazırlanması, Tehlikeli maddelerin direktif hükümlerine göre yer deÄŸiÅŸimi, etkin yaptırım ve izleme sisteminin kurulması, halkın izin süreci ile ilgili bilgiye eriÅŸiminin saÄŸlanması ve mevcut tesislere hükümlerin uygulanması, belirlenen sınır deÄŸerlerin uygulanması, tam uygulama.

Sonuçta, bu konuda yürütülecek çalışmalarda deÄŸerlendirilmek üzere 2004/42/EC sayılı direktifte yer alan boya standartları ile ülkemizde tüketilen/üretilen boya standartlarının uyumlaÅŸtırılması konusunda çalışmaların yürütülmesi kaçınılmaz hale gelecektir. Önceliklendirilecek baÅŸlıca konularsa; emisyonları en az düzeye indirecek uygulamalar ve teknikler konusundaki geliÅŸmelerin takip edilmesi, kullanılan boyaların çözücü oranlarının azaltılması veya mümkün olduÄŸunda organik çözücü içermeyen boyalara geçiÅŸ, kullanılan uçucu organik bileÅŸiklerin insan saÄŸlığı ve çevreye yönelik zararlı etkilerini, mevzuat hükümlerine uygun olarak en aza indirecek çalışmaların yapılması, Çevre Mevzuatı gereÄŸi gerekli izinlerin alınması olarak sayılabilir.

1999/13/EC ve 2004/42/EC Direktifleri için tahmin edilen uyumlaÅŸtırma ve uygulama tarihleri sırasıyla 2013 ve 2015 olacaktır. Bu tarihler tam olarak, “endüstriyel uçucu organik bileÅŸen emisyonlarının kontrolü” hakkındaki IPA projesini takiben ilgili sektörlerle eÅŸgüdüm içinde tespit edilecektir. Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) Programı’nın “GeçiÅŸ Dönemi DesteÄŸi ve Kurumsal Yapılanma” kapsamında, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı tarafından “Çevre Alanında Kapasite GeliÅŸtirme Projesi” çerçevesinde, özellikle de boya sektörü için“Sektörel Etki Analizi” kapsamındaki çalışmalara gereken önem verilmektedir.

Projenin 2012 yılının dördüncü çeyreÄŸi itibarıyla tamamlanması öngörülmekte olup, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı teknik personelinin direktiflerin uygulamaları ve teknik konularda bilgilendirilmesi, paydaÅŸların bilgilendirilmesi (Kurum ve KuruluÅŸlar), üye ülkelerde emisyon azaltım teknikleri ve sınır deÄŸerlere uyum konusunda yapılan çalışmaların incelenmesi ve Solvent yönetim planları ve solventlerin yer deÄŸiÅŸimi konularında bilgi birikiminin arttırılması temel hedefleri oluÅŸturacaktır.


Gürhan Varlık
A.B. Kimyasal Mevzuat Danışmanı
CRAD Çevre Risk Analiz Denetim ve EÄŸitim Hizmt.Ltd.Åžti.